Uitvoering van de PSA-test: stap voor stap

De PSA-test (Prostaat Specifiek Antigeen-test) is een bloedonderzoek dat je eenvoudig thuis kunt uitvoeren. Met een kleine vingerprik neem je zelf een paar druppels bloed af, waarna je het monster opstuurt naar het geaccrediteerde laboratorium voor analyse. Je ontvangt een complete testkit met alles wat je nodig hebt voor een correcte en veilige bloedafname. Activeer de test online en volg de duidelijke stap-voor-stap instructies. Met de bijgevoegde, voorgefrankeerde retourenvelop stuur je het monster probleemloos op. Je ontvangt je resultaat meestal al één dag nadat je monster door het laboratorium is ontvangen, via je persoonlijke online dashboard.

Wanneer is een PSA-test aan te raden?

De PSA-test wordt doorgaans aanbevolen voor mannen tussen de 50 en 74 jaar met een gemiddeld risico op prostaatkanker. Heb je een verhoogd risico, bijvoorbeeld omdat prostaatkanker in je familie voorkomt of je van Afrikaanse afkomst bent, dan kan het verstandig zijn om al vóór je vijftigste te testen. Het is belangrijk om vooraf goed geïnformeerd te zijn over de mogelijke voor- en nadelen van de test. Twijfel je of deze test geschikt is voor jou? Overleg dan met je huisarts voor persoonlijk advies.

Prostaatgezondheid & PSA: waar moet je op letten?

Een verhoogde PSA-waarde veroorzaakt op zichzelf geen klachten, maar het kan wel wijzen op onderliggende prostaatproblemen. Het is daarom belangrijk om alert te zijn op symptomen die kunnen duiden op prostaatvergroting, -ontsteking of andere aandoeningen. Merk je één of meerdere van de onderstaande signalen op? Dan is het verstandig om een PSA-test te overwegen of contact op te nemen met je arts.

Herkenbare symptomen:

• Onvrijwillig urineverlies
  Urine-incontinentie is niet alleen vervelend, maar kan ook een teken zijn van een prostaatprobleem.
• Vaak moeten plassen
  Vooral ’s nachts frequent urineren (nycturie) kan een symptoom zijn dat je prostaat vergroot is.
• Zwakke of onderbroken urinestraal
  Een trage of zwakke straal bij het plassen kan wijzen op een belemmering door de prostaat.
• Moeite met plassen
  Startproblemen, een gevoel van onvolledige blaaslediging of druppelvorming kunnen signalen zijn om serieus te nemen.

Door deze signalen serieus te nemen, kun je tijdig actie ondernemen. Een PSA-test kan dan een waardevol hulpmiddel zijn om inzicht te krijgen in je prostaatgezondheid. Twijfel je over je klachten? Neem altijd contact op met je huisarts voor deskundig advies.

Overwegingen bij screening op prostaatkanker

Een PSA-test kan een belangrijk hulpmiddel zijn voor de vroege opsporing van prostaatkanker, nog voordat er klachten optreden. Vroege ontdekking kan de behandelmogelijkheden vergroten. Maar zoals bij elke medische test, zijn er niet alleen voordelen, maar ook mogelijke nadelen. Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn voordat je besluit de test te doen.

De voordelen van PSA-screening

• Vroege opsporing van prostaatkanker
  De test kan kanker aan het licht brengen voordat er symptomen zijn, wat de kans op een succesvolle behandeling vergroot.
• Detectie van agressieve vormen
  Sommige snelgroeiende prostaatkankers kunnen tijdig worden opgespoord en behandeld, nog voordat ze schade aanrichten.

De risico’s en beperkingen

• Overdiagnose en overbehandeling
  Niet alle prostaatkankers zijn levensbedreigend. Sommige groeien zo langzaam dat behandeling niet nodig is. Toch kiezen veel mannen – vaak uit angst – wél voor behandeling, met mogelijk onnodige bijwerkingen zoals incontinentie of erectieproblemen.
• Vals-positieve uitslagen
  Een verhoogde PSA-waarde betekent niet automatisch dat je kanker hebt. Dit kan leiden tot stress, angst en invasieve onderzoeken zoals een prostaatbiopsie, die soms achteraf niet nodig blijken.
• Vals-negatieve uitslagen
  Een normale PSA-waarde sluit kanker niet altijd uit. Dit kan een vals gevoel van veiligheid geven, terwijl er toch iets aan de hand is.

Is de PSA-test iets voor jou?

De test kan zinvol zijn voor mannen tussen 50 en 74 jaar, zeker bij:

• Symptomen zoals moeite met plassen of vaak ‘s nachts moeten plassen
• Een verhoogd risico, bijvoorbeeld door familiegeschiedenis

Voor mannen zonder klachten of verhoogd risico is het verstandig eerst met de huisarts te overleggen of de voordelen opwegen tegen de mogelijke nadelen.

Wat je moet weten

PSA (Prostaat Specifiek Antigeen) is een eiwit dat wordt aangemaakt door de prostaatklier. Het speelt een rol in de vruchtbaarheid, doordat het sperma vloeibaar helpt houden. In een gezond lichaam komt PSA in kleine hoeveelheden voor in het bloed. Wanneer de PSA-waarde stijgt, kan dit wijzen op prostaatproblemen. Dat hoeft niet altijd prostaatkanker te zijn, ook een goedaardige prostaatvergroting (BPH) of een prostaatontsteking (prostatitis) kunnen een verhoogde waarde veroorzaken.

Hoewel een verhoogde PSA-waarde reden kan zijn voor verder onderzoek, is het belangrijk te weten dat dit geen definitieve diagnose betekent. Het interpreteren van PSA-waarden moet altijd gebeuren in overleg met een arts, en liefst in combinatie met andere medische informatie. Vroege detectie via een PSA-test kan helpen om prostaatkanker in een vroeg stadium op te sporen, wanneer behandeling vaak nog goed mogelijk is. Tegelijk is het belangrijk om ook bewust te zijn van de beperkingen en risico’s van overdiagnose.

Labresultaten: Wat zeggen jouw PSA-waarden?

De PSA-test meet de hoeveelheid prostaatspecifiek antigeen (PSA) in je bloed. Deze stof wordt geproduceerd door de prostaatklier. Een verhoogde PSA-waarde kan wijzen op prostaatproblemen, zoals ontsteking, vergroting of – in sommige gevallen – prostaatkanker. Belangrijk om te weten: een PSA-test geeft géén definitieve diagnose, maar biedt wel waardevol inzicht dat aanleiding kan zijn voor verder onderzoek.

Wat is een normale PSA-waarde?

Hoewel er geen universele normaalwaarde bestaat, wordt een PSA-waarde onder de 4,0 ng/mL meestal als geruststellend beschouwd. Bij een thuistest op basis van een vingerprik (Dry Blood Spot) geldt vaak een grens van 4,4 ng/mL. Waarden tussen 4,4 en 10,0 ng/mL geven een verhoogd risico aan, terwijl een PSA-waarde boven de 10,0 ng/mL wijst op een significant hogere kans op prostaatkanker. Toch kan een verhoogde waarde ook veroorzaakt worden door andere aandoeningen, zoals een prostaatontsteking of goedaardige prostaatvergroting.

Leeftijd speelt een rol

Naarmate mannen ouder worden, neemt de PSA-waarde vaak geleidelijk toe. Daarom worden soms leeftijdsafhankelijke grenswaarden gebruikt. Zo wordt een lagere PSA-waarde als normaal beschouwd bij mannen onder de 50 jaar, terwijl iets hogere waarden vaker voorkomen bij mannen van 70 jaar of ouder. Wat voor de één normaal is, kan voor de ander afwijkend zijn – leeftijd en persoonlijke medische geschiedenis zijn dus belangrijk bij de interpretatie.

Andere factoren die PSA kunnen beïnvloeden

Een verhoogde PSA-waarde hoeft niet altijd iets ernstigs te betekenen. Bepaalde factoren kunnen tijdelijk invloed hebben op de uitslag, zoals een recente prostaatmassage, fietsen, seksuele activiteit kort voor de test, een ontsteking of het gebruik van medicijnen zoals finasteride. Ook een recente blaasontsteking of urineweginfectie kan de waarde beïnvloeden. Het is daarom verstandig om de test niet uit te voeren tijdens of vlak na een periode met dergelijke invloeden.

De beperkingen van de PSA-test

De PSA-test is nuttig als signaalfunctie, maar niet perfect. Een lage PSA-waarde betekent niet automatisch dat je géén prostaatkanker hebt. Andersom geldt: een hoge PSA-waarde betekent niet automatisch dat je wél kanker hebt. PSA-waarden moeten daarom altijd worden geïnterpreteerd in combinatie met je klachten, leeftijd en eventueel aanvullend onderzoek.

Er zijn gevallen waarin prostaatkanker aanwezig is zonder verhoogde PSA, en situaties waarin een verhoogde PSA niets ernstigs betekent. Dit benadrukt het belang van een goede interpretatie door een arts.

Wat als je PSA verhoogd is?

Een hogere PSA-waarde hoeft geen reden tot paniek te zijn. Veel mannen met een verhoogde waarde blijken uiteindelijk geen prostaatkanker te hebben. Afhankelijk van je situatie kan een arts adviseren om de test na een paar weken te herhalen, een aanvullende PSA-test te doen (zoals de vrije PSA-test), of lichamelijk onderzoek te verrichten. In sommige gevallen kan een prostaatbiopsie nodig zijn om uitsluitsel te geven.

Twijfel je of je actie moet ondernemen op basis van je uitslag? Neem altijd contact op met je huisarts voor persoonlijk advies.